ზაფხულ­ში, სახ­ლის ეზო­სა თუ ტყე­ში, ხის ჩრდილ­ქ­ვეშ, ჰა­მაკ­ში წო­ლას არა­ფე­რი ჯობს. ეს პრო­ცე­სი გან­სა­კუთ­რე­ბით პა­ტა­რებს მოს­წონთ და ჰა­მაკს სა­ქა­ნე­ლის მსგავ­სა­დაც იყე­ნე­ბენ. ზაფხუ­ლო­ბით ზო­გი­ერ­თი მშო­ბე­ლი შუ­ადღი­სას ბავშვს სა­ერ­თო­დაც ჰა­მაკ­ში აძი­ნებს. პა­ტა­რას სიგ­რი­ლე­ში კომ­ფორ­ტუ­ლად სძი­ნავს. თუმ­ცა, ბევ­რ­მა ნაკ­ლე­ბად ან თით­ქ­მის არ იცის, რო­გორ უნ­და შე­არ­ჩი­ოს ჰა­მა­კი, რომ სხვა­დას­ხ­ვა არა­სა­სურ­ვე­ლი შე­დე­გის­გან დაზღ­ვე­უ­ლი იყოს. გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ, ზაფხუ­ლის ამ ერთ-ერთ სა­სი­ა­მოვ­ნო ატ­რი­ბუტ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ჩვენს მკითხ­ველს პრაქ­ტი­კუ­ლი რჩე­ვე­ბი შევ­თა­ვა­ზოთ.

სა­ნამ ჰა­მა­კე­ბის სპე­ცი­ა­ლის­ტის რჩე­ვებს გა­ვეც­ნო­ბით, მცი­რე ის­ტო­რი­ულ ექ­ს­კურსს შე­მოგ­თა­ვა­ზებთ: ჰა­მა­კის შექ­მ­ნას ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ის­ტო­რია აქვს. სხვა­დას­ხ­ვა წყა­როს მი­ხედ­ვით,

ჰა­მაკს ჯერ კი­დევ მა­ი­ას ტო­მი იყე­ნებ­და. მის შე­სა­ხებ ცნო­ბე­ბი გვხვდე­ბა ქრის­ტე­ფო­რე კო­ლუმ­ბის დღი­უ­რებ­ში, სა­დაც ის ჰა­მაკს „ჩა­მო­კი­დებულ სა­წო­ლს“ უწო­დებს. იმ დრო­ის­თ­ვის ჯერ კი­დევ არ იყო ცნო­ბი­ლი ამ „სა­წო­ლის“ სა­ხელ­წო­დე­ბა, რო­მელ­საც ძვე­ლი ინ­დი­ე­ლე­ბი ჰა­მაკს (ჰა­მა­კა) უწო­დებ­დ­ნენ. ჰა­მა­კის ფარ­თოდ მოხ­მა­რე­ბა 1570 წლი­დან და­იწყეს, რო­ცა პორ­ტუ­გა­ლი­ე­ლე­ბი და ჰო­ლან­დი­ე­ლე­ბი ტრო­პი­კულ მხა­რე­ებ­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბი­სას მას სა­ძი­ნებ­ლად იყე­ნებ­დ­ნენ. ამ გზით ისი­ნი გვე­ლე­ბი­სა თუ სხვა ქვე­წარ­მავ­ლე­ბის თავ­დას­ხ­მის­გა­ნაც დაზღ­ვე­უ­ლე­ბი იყ­ვ­ნენ. სხვა­თა შო­რის, ჰო­ლან­დი­ე­ლე­ბი სა­ო­ჯა­ხო ჰა­მა­კი­თაც სარ­გებ­ლობ­დ­ნენ, რო­მელ­შიც ერ­თ­დ­რო­უ­ლად ოთხ ადა­მი­ანს შე­ეძ­ლო და­ძი­ნე­ბა. ასე­ვე, ჰა­მაკს მეზღ­ვა­უ­რე­ბიც იყე­ნებ­დ­ნენ - ფარ­თის ეკო­ნო­მი­ის მიზ­ნით.

ჰა­მა­კი ერ­თ­მა­ნეთ­ზე გა­დაკ­ვან­ძუ­ლი. თოკებისგან იწნება, რომლებიც რომ­ბებს ქმნი­ან. ჰამაკი ერ­თ­გ­ვა­რი მო­სას­ვე­ნე­ბე­ლია, ორი­ვე მხრი­დან იკი­დე­ბა და შე­საძ­ლე­ბე­ლია მას­ში ჩაჯ­დო­მა ან ჩა­წო­ლა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ჰა­მა­კის სამ­შობ­ლოდ ქა­ლა­ქი ხა­შუ­რი მი­იჩ­ნე­ვა. და­სავ­ლე­თის­კენ მი­მა­ვალ გზა­ზე გა­მო­ფე­ნი­ლი ჭრელ-ჭრე­ლი, სხვა­დას­ხ­ვა ზო­მი­სა და ფე­რის ჰა­მა­კე­ბი გამ­ვ­ლე­ლის ყუ­რადღე­ბას ­იქ­ცევს. ეს სა­უცხოო სა­ქა­ნე­ლა გან­სა­კუთ­რე­ბით პა­ტა­რებს მოს­წონთ.

მაშ ასე, რო­გორ ავარ­ჩი­ოთ ჰა­მა­კი? შეგ­ვიძ­ლია თუ არა მი­სი თა­ვად გა­კე­თე­ბა? რა წე­სე­ბი უნ­და და­ვიც­ვათ, რომ ჰა­მა­კმა დიდ­ხანს გაგვიძლოს? რო­გორ შე­ვარ­ჩი­ოთ ხე­ე­ბი ჰა­მა­კის ჩა­მო­სა­კი­დად? - ამ და სხვა საკითხზე ჰამაკების ოსტატს კო­ტე გი­გაშ­ვილს ვე­სა­უბ­რეთ, რო­მე­ლიც უკ­ვე 20 წე­ლია, ამ საქ­მი­ა­ნო­ბი­თაა და­კა­ვე­ბუ­ლი:

- მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, ჰა­მა­კი სე­ზო­ნუ­რია. მის გა­ყიდ­ვას მა­ი­სი­დან ვიწყებთ და აგ­ვის­ტოს ბო­ლომ­დე გრძელ­დე­ბა. წლი­დან წლამ­დე ჰა­მაკ­ზე მოთხოვ­ნა არ მცირ­დე­ბა. თუმ­ცა, ბო­ლო დროს მა­სა­ლა გაგ­ვიძ­ვირ­და. თურ­ქე­თი­დან სპე­ცი­ა­ლუ­რი თო­კი შე­მო­დის, რო­მელ­საც ჰა­მა­კის და­საწ­ნა­ვად ვი­ყე­ნებთ. ჰა­მა­კის სა­ხე­ლუ­რებს კი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ვყი­დუ­ლობთ. თუმ­ცა, ხეტყის გა­ჩეხ­ვა აკ­რ­ძა­ლუ­ლია, ამი­ტომ, სა­ხე­ლუ­რე­ბის შოვ­ნა ცო­ტა გარ­თულ­და. ერ­თი სა­შუ­ა­ლო ზო­მის ჰა­მა­კის დამ­ზა­დე­ბა სა­შუ­ა­ლოდ 17-18 ლა­რი ჯდე­ბა. შემ­დეგ გა­სა­ყი­დად ვა­ბა­რებთ და გამ­ყიდ­ვე­ლე­ბი კი­დევ 3-5 ლარს უმა­ტე­ბენ. ჩვე­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, ვცდი­ლობთ, რომ ჰა­მა­კი არ გა­ვაძ­ვი­როთ.

ერ­თი სა­შუ­ა­ლო ზო­მის ჰა­მა­კის და­სამ­ზა­დებ­ლად სულ მცი­რე 2 კი­ლოგ­რა­მი ტრო­სია სა­ჭი­რო - ერ­თი კი­ლოგ­რა­მი 6 ლა­რი ღირს. ამას და­მა­ტე­ბუ­ლი ორი ხის სა­ხე­ლუ­რი - თი­თო 1, 50 ლა­რი ღირს. გა­აჩ­ნია, ჰა­მა­კი ვის­თ­ვის გინ­დათ. ბავ­შ­ვის ჰა­მა­კი შე­და­რე­ბით მომ­ც­რო ზო­მი­საა, მას­ში დი­დი ადა­მი­ა­ნი ვერ ჩა­ე­ტე­ვა, გაწყ­დე­ბა. მძი­მე­წო­ნი­ა­ნე­ბის­თ­ვის სპეც­შეკ­ვე­თას ვას­რუ­ლებთ, ორ­მა­გი, სამ­მა­გი თო­კით ვქსოვთ. ამი­ტომ, ყიდ­ვი­სას კლი­ენ­ტ­მა არ უნ­და მოგ­ვატყუ­ოს, შე­იძ­ლე­ბა თქვას, ბავ­შ­ვის­თ­ვის მინ­დაო და მე­რე შიგ თვი­თონ ჩაწ­ვეს. რა თქმა უნ­და, ჰა­მა­კი ასეთ წო­ნას ვერ გა­უძ­ლებს და გაწყ­დე­ბა. მე­რე უკ­მა­ყო­ფი­ლო­ნი მოგ­ვ­მარ­თა­ვენ, ჰა­მა­კი რა­ტომ გაწყ­დაო. კარ­გი იქ­ნე­ბა, ყიდ­ვი­სას ამ რჩე­ვას თუ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნე­ბენ.

- რო­გორ და­ვა­მაგ­როთ ხე­ზე ჰა­მა­კი, რომ არ გაწყ­დეს?
- ზო­გი შეც­დო­მას უშ­ვებს, რო­ცა ჰა­მაკს ხე­ზე ტრო­სით კი­დებს. ჰა­მა­კი ირ­წე­ვა, ტრო­სი ნელ-ნე­ლა ცვდე­ბა და ერთ მშვე­ნი­ერ დღე­საც გაწყ­დე­ბა. ცალ­კე იყი­დე­ბა მე­ტა­ლის სა­ხე­ლუ­რი, რი­თაც ჰა­მაკს ხე­ზე ამაგ­რე­ბენ. ამ­გ­ვა­რად და­მაგ­რე­ბუ­ლი ჰა­მა­კის გაწყ­ვე­ტის­გან დაზღ­ვე­უ­ლი ხართ.

- მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა აქვს თუ არა ხეს, რო­მელ­ზეც ჰა­მაკს ჩა­მოვ­კი­დებთ?
- დი­დი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა არ აქვს. შე­იძ­ლე­ბა, თუ­თის, თხი­ლის ხე­ზეც ჩა­მო­კი­დოთ. მთა­ვა­რია, მე­ტა­ლის სა­ხე­ლუ­რით და­ა­მაგ­როთ. ამ­გ­ვა­რად, ქა­ნა­ო­ბის დროს ტრო­სი ვერ გა­ი­ხე­ხე­ბა და შიგ მსხდომ­თაც ჩა­მო­ვარ­დ­ნა არ ემუქ­რე­ბათ.

- რო­გორ უნ­და შე­ვი­ნა­ხოთ ჰა­მა­კი, დიდ­ხანს რომ გაგ­ვიძ­ლოს?
- მე­სა­მე წე­ლია, რაც ეზო­ში ჰა­მა­კე­ბი მი­კი­დია. მხო­ლოდ წელს ერთ-ერ­თის ტარ­მა ტკა­ცუ­ნი და­იწყო. მთა­ვა­რია, რომ წვი­მის დროს ჰა­მა­კი გა­რეთ არ და­ტო­ვოთ. რო­ცა მზე­ზე შრე­ბა, იჭი­მე­ბა და ხა­რისხს კარ­გავს. სა­შუ­ა­ლოდ, ჰა­მა­კი 5 წე­ლი მა­ინც ინა­ხე­ბა. მთა­ვა­რია, ეს წე­სე­ბი და­იც­ვათ.

- რამ­დე­ნი ხა­ნი სჭირ­დე­ბა ერ­თი ჰა­მა­კის დამ­ზა­დე­ბას? ხე­ლით ამ­ზა­დებთ თუ სპე­ცი­ა­ლუ­რი ხელ­საწყო­თი?
- ჰა­მაკს ხე­ლით ვწნავ. ხელ­თათ­მა­ნებს ვი­კე­თებ და მუ­შა­ო­ბას ასე ვიწყებ. ნა­ხე­ვარ სა­ათ­ში ჰა­მა­კი მზად მაქვს. სა­შუ­ა­ლოდ ჰა­მა­კის­თ­ვის მი­ნი­მუმ 85 მეტ­რი სიგ­რ­ძის თო­კია სა­ჭი­რო.

- რთუ­ლია ჰა­მა­კის მოქ­სო­ვა? ნე­ბის­მი­ე­რ მსურ­ველს შე­უძ­ლია მი­სი დამ­ზა­დე­ბა?
- ნე­ბის­მი­ერს შე­უძ­ლია ჰა­მა­კის გა­კე­თე­ბა. მთა­ვა­რია მონ­დო­მე­ბა და გუ­ლის­ყუ­რი. ვი­საც უნ­და, ის­წავ­ლის. ამ ბო­ლო დროს ბევ­რ­მა მო­ინ­დო­მა ჰა­მა­კის დამზადე­ბა, რად­გან საკ­მა­ოდ შე­მო­სავ­ლი­ა­ნია. თუმ­ცა, სულ­ს­წ­რა­ფო­ბას იჩე­ნენ და ჰა­მაკს სა­თა­ნა­დო წე­სით არ აკე­თე­ბენ. ქსო­ვის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ, სა­ნამ თავს მო­აწ­ვავ, უნ­და გა­ნას­კ­ვო, რომ არ და­ი­შა­ლოს. ზო­გი­ერ­თი პირ­და­პირ მო­აწ­ვავს და ფიქ­რობს, საქ­მე და­ამ­თავ­რა. ასეთ ჰა­მაკ­ში ადა­მი­ა­ნი ჩაჯ­დო­მის­თა­ნა­ვე ძირს ჩა­მო­ვარ­დე­ბა, რად­გან ნაქ­სო­ვი ირ­ღ­ვე­ვა. ამი­ტომ, ასეთ გამ­ყიდ­ვე­ლებს მომ­ჩი­ვა­ნიც ბევ­რი ჰყავთ. მე­ო­რე დღეს ჰა­მაკს უბ­რუ­ნე­ბენ, ჩა­მოვ­კი­დეთ თუ არა, მა­შინ­ვე გაწყ­დაო. ასე არ შე­იძ­ლე­ბა.

- ბო­ლო დროს ტრა­დი­ცი­უ­ლი ჰა­მა­კის გარ­და, ნაჭ­რის ჰა­მა­კიც გვხვდე­ბა. რა სხვა­ო­ბაა მათ შო­რის?
- ამ ჰა­მა­კებს თით­ქოს თო­კის დაც­ვის მიზ­ნით აკე­თე­ბენ. მას გო­ბე­ლე­ნით ამ­ზა­დე­ბენ. ისიც ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ჰა­მა­კია, უბ­რა­ლოდ, ნაქ­სოვ­ზე ნა­ჭე­რია გა­დაკ­რუ­ლი. თუმ­ცა, რომ­ბებს შო­რის იმ­ხე­ლა მან­ძი­ლია, რომ ადა­მი­ანს ფე­ხი თა­ვი­სუფ­ლად ჩა­უ­ვარ­დე­ბა. თა­ნაც, გო­ბე­ლე­ნი ჰა­ერს არ ატა­რებს. ზაფხულ­ში, ვინც ასეთ ჰა­მაკ­ში ჩაწ­ვე­ბა, ბე­ჭე­ბი ჩა­უ­ხურ­დე­ბა. მასში ბავ­შ­ვიც შე­წუხ­დე­ბა. წე­სით, სწო­რად მოქ­სო­ვილ ჰა­მაკ­ში მუშ­ტიც ვერ უნ­და ჩა­ე­ტი­ოს, არა­თუ ფე­ხი. ამას კი ეკო­ნო­მი­ი­ის მიზ­ნით აკე­თე­ბენ. თა­ნაც, ჩვე­უ­ლებ­რი­ვ ჰა­მაკ­თან შე­და­რე­ბით უფ­რო ძვი­რი ღირს.

- რო­გორ ავარ­ჩი­ოთ ჰა­მა­კი, რომ გამ­ძ­ლე გა­მოდ­გეს?
- შე­ძე­ნი­სას ყუ­რადღე­ბა მი­აქ­ცი­ეთ, რო­გო­რი თო­კით არის მოქ­სო­ვი­ლი. ოდ­ნავ სქე­ლი უნ­და იყოს, რომ არ გაწყ­დეს. თუ ის გაწყ­და, მა­შინ ჰა­მა­კიც და­იშ­ლე­ბა.

- ქარ­თუ­ლი ჰა­მა­კის გარ­და ბა­ზარ­ზე უცხო­უ­რიც გვხვდე­ბა, მათ­ზე რას გვეტყ­ვით?
- ჩვენ­თან ჰო­ლან­დი­უ­რი ჰა­მა­კე­ბი იყი­დე­ბა. ძა­ლი­ან მა­ღა­ლი ხა­რის­ხი­საა, სა­უ­კე­თე­სო ტი­ლოს­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი, რკი­ნის სა­ხე­ლუ­რი აქვს, მაგ­რამ ძვი­რი ღირს. მი­სი ფა­სი 50-დან 200 ლა­რამ­დეა. ქარ­თუ­ლი ჰა­მა­კის გვერ­დით ჰო­ლან­დი­უ­რიც გვაქვს ხოლ­მე გა­მო­ტა­ნი­ლი, მაგ­რამ სე­ზო­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში მხო­ლოდ 3-4 თუ გა­ი­ყი­დე­ბა.

სა­ლო­მე გო­გო­ხია