სამეგრელოს მთავრის - დავით დადიანისა და მისი მეუღლის, სამეგრელოს უკანასკნელი დედოფლის - ეკატერინე ჭავჭავაძის ქალიშვილი, პარიზის არისტოკრატიულ წრეში აღზრდილი სალომე დადიანი ნაპოლეონ ბონაპარტის დის, კაროლინას შვილიშვილზე - შარლ ლუი ნაპოლეონ აშილ მიურატზე დაქორწინდა. ახალგაზრდა წყვილი თავდაპირველად პარიზში ცხოვრობდა, ხოლო 1872 წელს, საფრანგეთის პარლამენტის მიერ მონარქიის გაუქმების შემდეგ, ისინი საქართველოში ჩამოვიდნენ და ზუგდიდში, დადიანების ერთ-ერთ ხის სასახლეში დასახლდნენ. მათ თან ჩამოიტანეს საკმაოდ მრავალრიცხოვანი ხელოვნების ნიმუში და ნივთი, რაც აშილ მიურატს დიდი წინაპრისგან მემკვიდრეობით ერგო. სალომე დადიანი და აშილ მიურატი კარგა ხანს
ცხოვრობდნენ სამეგრელოში, 1895 წლის დასაწყისში კი ხის სასახლე დაიწვა და იმავე წელს გარდაიცვალა აშილ მიურატიც. პრინცი სოფელ ჭკადუაშში, იმხანად არსებული კათოლიკური ეკლესიის ეზოში დაკრძალეს, სალომე კი, სამ შვილთან - ლუსიენ შარლ დავითთან, ნაპოლეონ ლუი აშილთან (მეტსახელად, ნაპო) და ანტუანეტ კატრინ (ბებე) მიურატებთან ერთად, საცხოვრებლად კვლავ პარიზს დაუბრუნდა...
საინფორმაციო სიუჟეტებით ვიცოდი, აშილ მიურატის შთამომავლები ხშირად რომ სტუმრობდნენ ზუგდიდს და წინაპრების ჭკადუაშისეული მამულის - სამონადირეო რეზიდენციის დაბრუნებას რომ ითხოვდნენ, მაგრამ წარმოდგენა არ მქონდა, ლუსიენ მიურატისა და მერი დე როან-შაბოს ერთადერთი ვაჟის - სანახევროდ საქართველოში გაზრდილი აშილ მიურატის შვილიშვილი, პრინცი ალანი და მისი მეუღლე პრინცესა ვერონიკა უკვე მუდმივად თუ ცხოვრობდნენ იმ მამულში. როდესაც ზუგდიდში ყოფნისას, პრინცესა ვერონიკას ზუგდიდელმა მართლმადიდებელმა ნათლიამ, ხელოვანმა და ფოლკლორისტმა ბესიკ ჭითანავამ მათთან სტუმრობა შემომთავაზა, წამითაც არ შევყოყმანებულვარ, ისე დავთანხმდი.
ულამაზესი სოფელი აღმოჩნდა ჭკადუაში. ცხადია, სხვაგვარად არც დადიანები აირჩევდნენ იქაურობას რეზიდენციად. ჩემმა მეგზურმა საკმაოდ შელახული, საღებავგადაცლილი რკინის ჭიშკარი შეაღო და დადიანების ისტორიულ მამულშიც შევაბიჯეთ. გზად პატარა ველოსიპედისტმა ჩაგვიქროლა, მიურატების შვილიშვილი აღმოჩნდა. სასახლემდე ორ ულამაზეს სურნელოვან ოსმანტუსს ჩავუარეთ და მასპინძლებიც გამოჩნდნენ. პრინცი და პრინცესა სასახლის გვერდით, გასაბერ აუზთან ფუსფუსებდნენ, ბავშვები კი “სახლობანას” თამაშობდნენ - ვაჟებსა და გოგონებს ცალ-ცალკე ტერიტორიები შემოეფარგლათ, “ბუხრები” აეგოთ და აეგიზგიზებინათ კიდეც. ჩვენმა მისვლამ ცოტათი დაურღვიათ მყუდროება. თავდაპირველად, ბავშვით ხელში, პრინცისა და პრინცესას ხალისიანი და მომხიბვლელი ქალიშვილი მატილდა შემოგვეგება. არანაკლებ ხალისიანი აღმოჩნდა მისი პატარა თამარიც - ჩანს, დანახვისთანავე მოვეწონეთ და მაშინვე ჩვენთან თამაში მოინდომა.
ჩემი მეგზურისგან ვიცოდი, რომ მატილდა 10 წლიდან საქართველოში იზრდება და არათუ ქართული, მეგრულიც საკმაოდ კარგად იცის. ახლა ქართველ მეუღლესა და ოთხ შვილთან ერთად თბილისში ცხოვრობს. მისმა უფროსმა შვილებმა - თინათინმა, დემეტრემ და ცოტნემაც კარგად იციან ქართული და ფრანგული. მიურატების შთამომავალი შევაქეთ, - ოთხი შვილის დედობა ხუმრობა სულაც არაა! - მან კი გაგვიღიმა, - ვფიქრობ, ორი გოგონა და ორი ვაჟი საკმარისია, ახლა სხვებმა გაამრავლონ საქართველოო.
თავად პრინციც და პრინცესაც მრავალშვილიანი ოჯახებიდან ყოფილან - პრინცი 9-შვილიანი ოჯახის მეცხრე შვილია, პრინცესას ოჯახში კი 11 და-ძმა გაიზარდა. პრინცესა ვერონიკა გვარად დე შაბოა. სხვადასხვა ეპოქაში დე შაბოები საფრანგეთში ძალიან გავლენიან ადამიანებად მიიჩნეოდნენ. მისი წინაპრები ჯვაროსნულ ომებში მონაწილეობდნენ და ტიტული და გერბი სწორედ ამით მიუღიათ. იერუსალიმის პირველი ქრისტიანი მეფეც მისი წინაპარი ყოფილა. მეორე მსოფლიო ომის დროს მის ბაბუას 4 ათასი პირადობის მოწმობა გაუცია და ამით ებრაელები სიკვდილისგან უხსნია. მისი ოჯახი საქართველოსაც კარგად იცნობდა - ბებია, თურმე, ბაგრატიონებთან მეგობრობდა.
მოთამაშე ბავშვებს რომ მივუახლოვდით, მატილდამ ღიმილით აგვიხსნა: შავგვრემნები ქართველები არიან, ქერები კი - ფრანგებიო. ქერათმიანი ბავშვები საფრანგეთიდან სტუმრად ჩამოსული პრინცესას შვილიშვილები იყვნენ - პირველი ქორწინებიდან მისი ქალიშვილის შვილები.
პრინცი და პრინცესა ძალიან სასიამოვნო ადამიანები აღმოჩნდნენ. გაუფრთხილებლად ვეწვიეთ, მაგრამ იოტისოდენადაც არ უგრძნობინებიათ უკმაყოფილება. ქართული ორივეს კარგად ესმით, მაგრამ თავისუფლად ლაპარაკი უჭირთ, ამიტომ დამტვრეულ ქართულს შეზავებული ფრანგულით გვესაუბრებოდნენ.
ჩემი ყურადღება სასახლის გვერდით მდგომმა უზარმაზარმა ხემ მიიპყრო. პრინცმა ალანმა მაშინვე ამიხსნა, - ეს ხე ეკატერინე ჭავჭავაძე-დადიანის სიცოცხლეში დაირგო, გინკო ბილობა ჰქვია და მისგან ბილობილს ამზადებენო. მერე მიწაში ჩამაგრებულ ნათურებზე მიმითითა, - ღამით განსაკუთრებით ლამაზია აქაურობა, ეს პატარა ნათურები ჩვენ დავაყენეთ, გინკო ბილობაზეც დავამაგრეთ და რომ აინთება, მის ნახვას არაფერი სჯობსო.
ეკატერინეს ხსენებაზე გულდაწყვეტით დააყოლა, - წლებია, დიდი ბაბუის სამონადირეო სასახლის დაბრუნებას ვცდილობთ, მაგრამ ვერაფერს გავხდით. - რამდენი მთავრობა გამოიცვალა საქართველომ, მაგრამ დღემდე ვერ ვიბრუნებთ ჩვენს ქონებასო.
საუბარში მატილდაც ჩაერთო:
- ეს სასახლე მთლიანად ჩვენ გავაკეთეთ. აქაურობა, ფაქტობრივად, გავერანებული იყო. ბოლომდე მაინც ვერ დავასრულეთ. საკმაოდ დიდი სამუშაო დარჩა. დედამ ბევრი რამ საკუთარი ხელით გააკეთა. მხოლოდ დიზაინს არ ვგულისხმობ - ქსოვილის შპალერიც თავად გააკრა ფრანგული სტილით და სამზარეულოს კაფელიც. საერთოდაც, შინ რასაც ახალს ნახავთ, სულ დედას ნამუშევარია.
პრინცესა ვერონიკას მართლაც ძალიან დახვეწილი გემოვნებით და ოსტატურად მოუწყვია ოთახები. ხალისიანი ქალბატონი ჩანს და, როგორც ზუგდიდელებმა მითხრეს, - გულისხმიერი და ქველმოქმედიც.
სასახლის ერთ ფლიგელში დროებით მოწყობილ სახელოსნოსაც ვეწვიეთ. ეს დიდი ოთახი ოდესღაც დადიანების სასახლის სამზარეულო ყოფილა. დღეს აქ ქაღალდისგან დამზადებული ძალიან ლამაზი ფიგურებია გამოფენილი. დიდი ნაწილი პრინცესა მატილდას ნამუშევარია, ნაწილი - მისი შვილებისა და დისშვილების, დანარჩენი - მატილდას მოსწავლეების, რადგან ახალგაზრდა პრინცესა ხელოვნების გაკვეთილებს სოფლის ბავშვებსაც უტარებს, პარალელურად კი, თბილისში, ფრანგულ სკოლაში ასწავლის ხელოვნებას. სხვათა შორის, მატილდა მუყაოსგან ავეჯსაც ამზადებს. სამომავლოდ ამ დიდ ოთახში, სახელოსნოს პარალელურად, საგამოფენო დარბაზსაც მოაწყობენ...
სახელოსნოდან საცხოვრებელ ნაწილში გადავინაცვლეთ. იქ კი უძველესი და ულამაზესი ნივთების გალერეაში აღმოვჩნდით. პრინცსა და პრინცესას აქ გადმოუტანიათ მათ ზუგდიდის სახლში გაჩენილ ხანძარს გადარჩენილი ნივთები - მსოფლიოს ისტორიაში ცნობილი პირველი მიურატის - ნაპოლეონ პირველის დის ქმრის, იოაჰიმის პორტრეტი; ასევე, ალანის ბაბუა-ბებიის - აშილ მიურატის უფროსი ვაჟის, ლუსიენ შარლ დავითისა და მისი მეუღლის - მარი დე როან-შაბოს პორტრეტები; პიკასოს მეგობრის მიერ დახატული ალანის მამის - აშილის ბავშვობის პორტრეტი და სხვა. მართლაც გამორჩეული და მდიდრულია მისაღები ოთახი. აქ უძველესი, ეკატერინე ჭავჭავაძის დროინდელი ბუხარი შემორჩენილა. პრინცმა მითხრა, ეს ბუხარი დღესაც ათბობს მთელ ოთახსო; ალანსა და ვერონიკას აქვე დაუდგამთ ხანძარს იღბლად გადარჩენილი, XVIII საუკუნის ულამაზესი ხის კარადა, რომელიც სასწაულებრივად გადარჩა - სახლიდან გატანილი ჰქონიათ და დაშლილს, თურმე, მოშორებით ინახავდნენ. ამ კარადას შიგნიდან პრინცესას ხელნაკეთი ქსოვილი აქვს გამოკრული, შიგ კი უნიკალური კოლექცია მოუთავსებიათ - ზუგდიდის ფაიფურის ქარხნის დამღიანი ნაწარმი.
იმ ოთახშივე დგას ნაპოლეონ მესამის მაგიდა და სკამები, ასევე, ნაპოლეონისეულია ამ და მის მომდევნო ოთახში დაკიდებული ჭაღებიც...
მატილდამ დედის მიერ კუბოკრული კაფელით გაწყობილი, ფრანგული სტილის სამზარეულო დამათვალიერებინა. აქ თითოეულ კუთხეს განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს და ქართულ-ფრანგული თემები მონაცვლეობს. ერთ კუთხეში პრინცესას კიდევ ერთი კოლექცია - სხვადასხვა ადგილას ნაპოვნი თუ შეძენილი ულამაზესი ქვები აწყვია... ოთახებს მატილდას ნამუშევრებიც ამშვენებს - გამორჩეულად მუყაოსგან დამზადებულმა თარომ მომხიბლა.
განსაკუთრებული მეგზურობა კი თავად პრინცმა გამიწია. სიამაყით მაცნობდა თითოეული წინაპრის ფოტოს, ყველაზე დიდხანს კი ბაბუა აშილის ბავშვობისა და ყმაწვილკაცობის ფოტოებთან შემაყოვნა, - ბავშვობიდან კარგი მონადირე ყოფილა, ამ ფოტოდანაც ხომ ჩანსო.
მერე მთელი სახლი შემომატარა, უძველესი კარიც მაჩვენა, ჯერ ვერ ჩამოვკიდეთო. ცოტა ხნით პრინცესა ვერონიკას შლაპების კოლექციასთანაც შევჩერდით, ოთახის სხვადასხვა მხარეს, საპირისპიროდ დაკიდებულ პრინცესა ვერონიკასა და მატილდას ქაღალდის ნამუშევრებსაც მივაქციეთ
ყურადღება და ბოლოს, ნაპოლეონის სახელობის ჟოლოსფერ საძინებელშიც ამოვყავით თავი - კედელს თავად ნაპოლეონის პორტრეტი ამშვენებს...
მასპინძელი ეზოშიც გამიძღვა. სასახლის შენობის უკანა მხრიდან ულამაზესი ხედი გადაშლილა. დაბლა ჩანს ხევი, სადაც, დადიანებს ტბა ჰქონიათ. ნადირობიდან დაბრუნებულები, დაღლილ ცხენებს, ტბაში აგრილებდნენ. სწორედ იმ კუთხიდან მოჩანს აფხაზეთის საზღვარიც - იქვე, ყურისძირში ყოფილა. მიურატები, თურმე, ყოველ საღამოს გაჰყურებენ მზის ჩასვლას. თანაც იცით, როგორ? - თუკი სასახლეს შვილიშვილებიც სტუმრობენ, პრინცესასთან ერთად დგებიან მეორე მისაღები ოთახის ფანჯარასთან, საიდანაც არათუ მზის ჩასვლა, აფხაზეთის საზღვარიც შესანიშნავად მოჩანს. დროებით უჩარჩოოდ დარჩენილი ფანჯრიდან ხმამაღლა ითვლიან უკუსვლით - ათიდან ერთამდე, იმდენჯერ იმეორებენ, ვიდრე იქაურობას ბინდი არ დაფარავს და მხოლოდ განათებული საზღვარი არ მოსჭრით თვალებს...
იმ საღამოს ბევრი ვიცეკვეთ, ვიმღერეთ და ბოლოს, მზის ჩასვლას ნაპოლეონ მესამის ჭაღის ქვეშ, ფრანგული თეფშებით გაწყობილ უძველეს მრგვალ მაგიდასთან, ფრანგულ სავარძელში მოკალათებულები შევხვდით - გემრიელად შევექცეოდი პრინცესა ვერონიკას მორთმეულ ხილის ჩაისა და ცივ საზამთროს, პრინც ალანის შემოთავაზებული ღვინით საქართველოს სადღეგრძელოს ვსვამდი და, ცრემლმორეული, მიურატებთან და ქართველ მეგობრებთან ერთად “საქართველოო, ლამაზო, სხვა საქართველო სად არის” ვმღეროდი, ალბათ, ისეთი გრძნობით, იშვიათად რომ მიმღერია... მზე ნელ-ნელა ეშვებოდა აფხაზეთში დარჩენილ ზღვაში, განათებული საზღვარი კი, გრძნობებიანად, თანდათან ბუნდოვანდებოდა...
ირმა ხარშილაძე
საინფორმაციო სიუჟეტებით ვიცოდი, აშილ მიურატის შთამომავლები ხშირად რომ სტუმრობდნენ ზუგდიდს და წინაპრების ჭკადუაშისეული მამულის - სამონადირეო რეზიდენციის დაბრუნებას რომ ითხოვდნენ, მაგრამ წარმოდგენა არ მქონდა, ლუსიენ მიურატისა და მერი დე როან-შაბოს ერთადერთი ვაჟის - სანახევროდ საქართველოში გაზრდილი აშილ მიურატის შვილიშვილი, პრინცი ალანი და მისი მეუღლე პრინცესა ვერონიკა უკვე მუდმივად თუ ცხოვრობდნენ იმ მამულში. როდესაც ზუგდიდში ყოფნისას, პრინცესა ვერონიკას ზუგდიდელმა მართლმადიდებელმა ნათლიამ, ხელოვანმა და ფოლკლორისტმა ბესიკ ჭითანავამ მათთან სტუმრობა შემომთავაზა, წამითაც არ შევყოყმანებულვარ, ისე დავთანხმდი.
ულამაზესი სოფელი აღმოჩნდა ჭკადუაში. ცხადია, სხვაგვარად არც დადიანები აირჩევდნენ იქაურობას რეზიდენციად. ჩემმა მეგზურმა საკმაოდ შელახული, საღებავგადაცლილი რკინის ჭიშკარი შეაღო და დადიანების ისტორიულ მამულშიც შევაბიჯეთ. გზად პატარა ველოსიპედისტმა ჩაგვიქროლა, მიურატების შვილიშვილი აღმოჩნდა. სასახლემდე ორ ულამაზეს სურნელოვან ოსმანტუსს ჩავუარეთ და მასპინძლებიც გამოჩნდნენ. პრინცი და პრინცესა სასახლის გვერდით, გასაბერ აუზთან ფუსფუსებდნენ, ბავშვები კი “სახლობანას” თამაშობდნენ - ვაჟებსა და გოგონებს ცალ-ცალკე ტერიტორიები შემოეფარგლათ, “ბუხრები” აეგოთ და აეგიზგიზებინათ კიდეც. ჩვენმა მისვლამ ცოტათი დაურღვიათ მყუდროება. თავდაპირველად, ბავშვით ხელში, პრინცისა და პრინცესას ხალისიანი და მომხიბვლელი ქალიშვილი მატილდა შემოგვეგება. არანაკლებ ხალისიანი აღმოჩნდა მისი პატარა თამარიც - ჩანს, დანახვისთანავე მოვეწონეთ და მაშინვე ჩვენთან თამაში მოინდომა.
ჩემი მეგზურისგან ვიცოდი, რომ მატილდა 10 წლიდან საქართველოში იზრდება და არათუ ქართული, მეგრულიც საკმაოდ კარგად იცის. ახლა ქართველ მეუღლესა და ოთხ შვილთან ერთად თბილისში ცხოვრობს. მისმა უფროსმა შვილებმა - თინათინმა, დემეტრემ და ცოტნემაც კარგად იციან ქართული და ფრანგული. მიურატების შთამომავალი შევაქეთ, - ოთხი შვილის დედობა ხუმრობა სულაც არაა! - მან კი გაგვიღიმა, - ვფიქრობ, ორი გოგონა და ორი ვაჟი საკმარისია, ახლა სხვებმა გაამრავლონ საქართველოო.
თავად პრინციც და პრინცესაც მრავალშვილიანი ოჯახებიდან ყოფილან - პრინცი 9-შვილიანი ოჯახის მეცხრე შვილია, პრინცესას ოჯახში კი 11 და-ძმა გაიზარდა. პრინცესა ვერონიკა გვარად დე შაბოა. სხვადასხვა ეპოქაში დე შაბოები საფრანგეთში ძალიან გავლენიან ადამიანებად მიიჩნეოდნენ. მისი წინაპრები ჯვაროსნულ ომებში მონაწილეობდნენ და ტიტული და გერბი სწორედ ამით მიუღიათ. იერუსალიმის პირველი ქრისტიანი მეფეც მისი წინაპარი ყოფილა. მეორე მსოფლიო ომის დროს მის ბაბუას 4 ათასი პირადობის მოწმობა გაუცია და ამით ებრაელები სიკვდილისგან უხსნია. მისი ოჯახი საქართველოსაც კარგად იცნობდა - ბებია, თურმე, ბაგრატიონებთან მეგობრობდა.
მოთამაშე ბავშვებს რომ მივუახლოვდით, მატილდამ ღიმილით აგვიხსნა: შავგვრემნები ქართველები არიან, ქერები კი - ფრანგებიო. ქერათმიანი ბავშვები საფრანგეთიდან სტუმრად ჩამოსული პრინცესას შვილიშვილები იყვნენ - პირველი ქორწინებიდან მისი ქალიშვილის შვილები.
პრინცი და პრინცესა ძალიან სასიამოვნო ადამიანები აღმოჩნდნენ. გაუფრთხილებლად ვეწვიეთ, მაგრამ იოტისოდენადაც არ უგრძნობინებიათ უკმაყოფილება. ქართული ორივეს კარგად ესმით, მაგრამ თავისუფლად ლაპარაკი უჭირთ, ამიტომ დამტვრეულ ქართულს შეზავებული ფრანგულით გვესაუბრებოდნენ.
ჩემი ყურადღება სასახლის გვერდით მდგომმა უზარმაზარმა ხემ მიიპყრო. პრინცმა ალანმა მაშინვე ამიხსნა, - ეს ხე ეკატერინე ჭავჭავაძე-დადიანის სიცოცხლეში დაირგო, გინკო ბილობა ჰქვია და მისგან ბილობილს ამზადებენო. მერე მიწაში ჩამაგრებულ ნათურებზე მიმითითა, - ღამით განსაკუთრებით ლამაზია აქაურობა, ეს პატარა ნათურები ჩვენ დავაყენეთ, გინკო ბილობაზეც დავამაგრეთ და რომ აინთება, მის ნახვას არაფერი სჯობსო.
ეკატერინეს ხსენებაზე გულდაწყვეტით დააყოლა, - წლებია, დიდი ბაბუის სამონადირეო სასახლის დაბრუნებას ვცდილობთ, მაგრამ ვერაფერს გავხდით. - რამდენი მთავრობა გამოიცვალა საქართველომ, მაგრამ დღემდე ვერ ვიბრუნებთ ჩვენს ქონებასო.
საუბარში მატილდაც ჩაერთო:
- ეს სასახლე მთლიანად ჩვენ გავაკეთეთ. აქაურობა, ფაქტობრივად, გავერანებული იყო. ბოლომდე მაინც ვერ დავასრულეთ. საკმაოდ დიდი სამუშაო დარჩა. დედამ ბევრი რამ საკუთარი ხელით გააკეთა. მხოლოდ დიზაინს არ ვგულისხმობ - ქსოვილის შპალერიც თავად გააკრა ფრანგული სტილით და სამზარეულოს კაფელიც. საერთოდაც, შინ რასაც ახალს ნახავთ, სულ დედას ნამუშევარია.
პრინცესა ვერონიკას მართლაც ძალიან დახვეწილი გემოვნებით და ოსტატურად მოუწყვია ოთახები. ხალისიანი ქალბატონი ჩანს და, როგორც ზუგდიდელებმა მითხრეს, - გულისხმიერი და ქველმოქმედიც.
სასახლის ერთ ფლიგელში დროებით მოწყობილ სახელოსნოსაც ვეწვიეთ. ეს დიდი ოთახი ოდესღაც დადიანების სასახლის სამზარეულო ყოფილა. დღეს აქ ქაღალდისგან დამზადებული ძალიან ლამაზი ფიგურებია გამოფენილი. დიდი ნაწილი პრინცესა მატილდას ნამუშევარია, ნაწილი - მისი შვილებისა და დისშვილების, დანარჩენი - მატილდას მოსწავლეების, რადგან ახალგაზრდა პრინცესა ხელოვნების გაკვეთილებს სოფლის ბავშვებსაც უტარებს, პარალელურად კი, თბილისში, ფრანგულ სკოლაში ასწავლის ხელოვნებას. სხვათა შორის, მატილდა მუყაოსგან ავეჯსაც ამზადებს. სამომავლოდ ამ დიდ ოთახში, სახელოსნოს პარალელურად, საგამოფენო დარბაზსაც მოაწყობენ...
სახელოსნოდან საცხოვრებელ ნაწილში გადავინაცვლეთ. იქ კი უძველესი და ულამაზესი ნივთების გალერეაში აღმოვჩნდით. პრინცსა და პრინცესას აქ გადმოუტანიათ მათ ზუგდიდის სახლში გაჩენილ ხანძარს გადარჩენილი ნივთები - მსოფლიოს ისტორიაში ცნობილი პირველი მიურატის - ნაპოლეონ პირველის დის ქმრის, იოაჰიმის პორტრეტი; ასევე, ალანის ბაბუა-ბებიის - აშილ მიურატის უფროსი ვაჟის, ლუსიენ შარლ დავითისა და მისი მეუღლის - მარი დე როან-შაბოს პორტრეტები; პიკასოს მეგობრის მიერ დახატული ალანის მამის - აშილის ბავშვობის პორტრეტი და სხვა. მართლაც გამორჩეული და მდიდრულია მისაღები ოთახი. აქ უძველესი, ეკატერინე ჭავჭავაძის დროინდელი ბუხარი შემორჩენილა. პრინცმა მითხრა, ეს ბუხარი დღესაც ათბობს მთელ ოთახსო; ალანსა და ვერონიკას აქვე დაუდგამთ ხანძარს იღბლად გადარჩენილი, XVIII საუკუნის ულამაზესი ხის კარადა, რომელიც სასწაულებრივად გადარჩა - სახლიდან გატანილი ჰქონიათ და დაშლილს, თურმე, მოშორებით ინახავდნენ. ამ კარადას შიგნიდან პრინცესას ხელნაკეთი ქსოვილი აქვს გამოკრული, შიგ კი უნიკალური კოლექცია მოუთავსებიათ - ზუგდიდის ფაიფურის ქარხნის დამღიანი ნაწარმი.
იმ ოთახშივე დგას ნაპოლეონ მესამის მაგიდა და სკამები, ასევე, ნაპოლეონისეულია ამ და მის მომდევნო ოთახში დაკიდებული ჭაღებიც...
მატილდამ დედის მიერ კუბოკრული კაფელით გაწყობილი, ფრანგული სტილის სამზარეულო დამათვალიერებინა. აქ თითოეულ კუთხეს განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს და ქართულ-ფრანგული თემები მონაცვლეობს. ერთ კუთხეში პრინცესას კიდევ ერთი კოლექცია - სხვადასხვა ადგილას ნაპოვნი თუ შეძენილი ულამაზესი ქვები აწყვია... ოთახებს მატილდას ნამუშევრებიც ამშვენებს - გამორჩეულად მუყაოსგან დამზადებულმა თარომ მომხიბლა.
განსაკუთრებული მეგზურობა კი თავად პრინცმა გამიწია. სიამაყით მაცნობდა თითოეული წინაპრის ფოტოს, ყველაზე დიდხანს კი ბაბუა აშილის ბავშვობისა და ყმაწვილკაცობის ფოტოებთან შემაყოვნა, - ბავშვობიდან კარგი მონადირე ყოფილა, ამ ფოტოდანაც ხომ ჩანსო.
მერე მთელი სახლი შემომატარა, უძველესი კარიც მაჩვენა, ჯერ ვერ ჩამოვკიდეთო. ცოტა ხნით პრინცესა ვერონიკას შლაპების კოლექციასთანაც შევჩერდით, ოთახის სხვადასხვა მხარეს, საპირისპიროდ დაკიდებულ პრინცესა ვერონიკასა და მატილდას ქაღალდის ნამუშევრებსაც მივაქციეთ
ყურადღება და ბოლოს, ნაპოლეონის სახელობის ჟოლოსფერ საძინებელშიც ამოვყავით თავი - კედელს თავად ნაპოლეონის პორტრეტი ამშვენებს...
მასპინძელი ეზოშიც გამიძღვა. სასახლის შენობის უკანა მხრიდან ულამაზესი ხედი გადაშლილა. დაბლა ჩანს ხევი, სადაც, დადიანებს ტბა ჰქონიათ. ნადირობიდან დაბრუნებულები, დაღლილ ცხენებს, ტბაში აგრილებდნენ. სწორედ იმ კუთხიდან მოჩანს აფხაზეთის საზღვარიც - იქვე, ყურისძირში ყოფილა. მიურატები, თურმე, ყოველ საღამოს გაჰყურებენ მზის ჩასვლას. თანაც იცით, როგორ? - თუკი სასახლეს შვილიშვილებიც სტუმრობენ, პრინცესასთან ერთად დგებიან მეორე მისაღები ოთახის ფანჯარასთან, საიდანაც არათუ მზის ჩასვლა, აფხაზეთის საზღვარიც შესანიშნავად მოჩანს. დროებით უჩარჩოოდ დარჩენილი ფანჯრიდან ხმამაღლა ითვლიან უკუსვლით - ათიდან ერთამდე, იმდენჯერ იმეორებენ, ვიდრე იქაურობას ბინდი არ დაფარავს და მხოლოდ განათებული საზღვარი არ მოსჭრით თვალებს...
იმ საღამოს ბევრი ვიცეკვეთ, ვიმღერეთ და ბოლოს, მზის ჩასვლას ნაპოლეონ მესამის ჭაღის ქვეშ, ფრანგული თეფშებით გაწყობილ უძველეს მრგვალ მაგიდასთან, ფრანგულ სავარძელში მოკალათებულები შევხვდით - გემრიელად შევექცეოდი პრინცესა ვერონიკას მორთმეულ ხილის ჩაისა და ცივ საზამთროს, პრინც ალანის შემოთავაზებული ღვინით საქართველოს სადღეგრძელოს ვსვამდი და, ცრემლმორეული, მიურატებთან და ქართველ მეგობრებთან ერთად “საქართველოო, ლამაზო, სხვა საქართველო სად არის” ვმღეროდი, ალბათ, ისეთი გრძნობით, იშვიათად რომ მიმღერია... მზე ნელ-ნელა ეშვებოდა აფხაზეთში დარჩენილ ზღვაში, განათებული საზღვარი კი, გრძნობებიანად, თანდათან ბუნდოვანდებოდა...
ირმა ხარშილაძე
კომენტარები