მზის ენერგია დღეს ძალიან პოპულარული, პერსპექტიული და რაც მთავარია, ყველაზე სუფთა და უსაფრთხოა. ბატონ კოტე კობახიძეს - დოქტორს საინჟინრო ფიზიკის დარგში, ამ სფეროში მუშაობის 30-წლიანი მეცნიერული და პრაქტიკული გამოცდილება აქვს... მან ქალაქში, თავის სახლშიც პატარა ოაზისი მოაწყო - „მზის სახლი“ და საოცარი ბაღი გააშენა, რომელიც მისი და მისი ოჯახის წევრების ხანგრძლივი შრომის შედეგი და ნავსაყუდელია...
იმაზე, თუ რა უპირატესობა აქვს, რამდენად რეალურია საქართველოში მზის ენერგიის გამოყენება და რა უშლის ხელს ამ სფეროს განვითარებას, ასევე საკუთარ „ოაზისზე“ სასაუბროდ ბატონ კოტეს ვესტუმრეთ.
- მაინც რა უპირატესობა აქვს მზის ელექტროენერგიას? რა პროექტებზე მუშაობთ?
- მზის ფოტოელექტრული სისტემების გამოყენება მიზანშეწონილია და ეკონომიურად გამართლებულია მაღალმთიანი, ძნელად მისადგომი, მცირეკომლიანი სოფლების, მონასტრების, დაცული ტერიტორიების, ტელესაკომუნიკაციო ანძების ენერგომომარაგებისთვის. სწორედ ეს არის ამ მიმართულების უპირატესობა.
ჩვენი თემატიკის დაფინანსება ძირითადად უცხოური გრანტების მეშვეობთ ხდება. ჩვენ შემსრულებლის როლში გამოვდივართ. წლების განმავლობაში ვთანამშრომლობთ ცნობილ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, რომლებიც მეტ-ნაკლებად ამ მიმართულებას აფინანსებენ. მაგალითად, UNDP, UშAID და მათი პარტნიორი ორგანიზაციები. ბოლო პერიოდში ვმუშაობთ დიდ (რამდენიმეტონიან) მზის წყალგამაცხელებელ სისტემებზე დიდი ობიექტებისთვის, აგრეთვე მზის ფოტოელექტროსისტემების, ანუ მზის ელექტროსადგურების მოწყობაზე.
- რამდენად აქტუალურია საქართველოში ეს მიმართულება?
- სახელმწიფოს მხრიდან დიდი ყურადღება არ ექცევა, ფაქტობრივად, გერის როლშია. რომ არა უცხოური გრანტები და ორგანიზაციები, არაფერი გამოვიდოდა. სახელმწიფოს თანხები ხმარდება მხოლოდ სოფლის დახმარების პროგრამას. თითოეულ სოფელს ყოველწლიურად ურიცხავენ დაახლოებით 4000 ლარს. სოფელმა უნდა გადაწყვიტოს, რაში გამოიყენებს ამ თანხას - გაიყვანენ გზას, წყალს თუ მოაგვარებენ სინათლის პრობლემას. დიდი ხანია, მაღალმთიან სოფლებში ვაყენებთ მზის პანელებს. მოსახლეობას მოსწონს, მათთვის მისაღები და ხელსაყრელია, სწორედ ამიტომ ანიჭებენ უპირატესობას.
- ამ სისტემის დამონტაჟება დიდ თანხებთანაა დაკავშირებული?
- გააჩნია სიმძლავრეს. როცა მცირე სიმძლავრესთან გვაქვს საქმე, თანხა შედარებით ნაკლებია. არსებობს რამდენიმეკომლიანი სოფლები, სადაც სადენების გაყვანა უფრო დიდ თანხებთანაა დაკავშირებული, ვიდრე ამ სისტემების დაყენება. ფაქტობრივად, ოჯახებსაც კი შეუძლიათ საკუთარი სახსრებით დაიმონტაჟონ ასეთი სისტემები, მხოლოდ ერთი-ორი ძროხა უნდა გაყიდოს გლეხმა. ჩვენი კომერციული პროექტები ძირითადად მთელი საქმიანობის 5%-ს მოიცავს, დანარჩენი არის საჩუქრის, უცხოური გრანტების სახით. ახლახან პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომელიც ავალდებულებს ელექტროდისტრიბუტორს - თელასს, “ენერგო-პრო ჯორჯიას” და სხვას, მზის სისტემები ჩართონ თავიანთ ქსელში. ეს დიდი შეღავათია, გააიაფებს სისტემებს, გამოიწვევს დარგის სწრაფი ტემპით განვითარებას.
- როგორც უკვე აღნიშნეთ, მაღალმთიან ადგილებში ამონტაჟებთ მზის სისტემას. მთაში როგორ მიიღეს ეს სიახლე?
- ძნელად ეგუება მთა სიახლეებს. ერთ-ერთ სოფელში სახლთან ახლოს უნდა მიგვეყვანა წყალი, მივიტანეთ მილები და მოხუცმა ბებომ, რომელიც წყაროდან ეზიდებოდა წყალს, უარი განაცხადა, მაგრამ, როდესაც გემო გაუგო ცხელ წყალს - მოეწონა. ასე ნელ-ნელა შედის კომფორტი მთაში.
- თქვენ თვითონ როგორი ტიპის ელექტროენერგიით სარგებლობთ?
- საკუთარი სახლის სახურავზე მაქვს მზის წყალგამაცხელებელი სისტემა, რომელიც დღეში 250 ლიტრ წყალს აცხელებს. ეს საკმარისია ოჯახის საჭიროებისთვის. გვაქვს მზის ელექტროსისტემაც, რომელიც სახლის განათებას უზრუნველყოფს. ეზოში გვაქვს ავტონომიური სისტემები, რომლებიც ლოკალურად ანათებენ ეზოს მონაკვეთებს - ტალავერს, ბაღს. ვაპირებ, გავაკეთო ქსელში ჩართული სისტემა, რის შემდეგაც კომუნალური გადასახადების გადახდა აღარ მომიწევს.
- თბილისში მზის პროექტების განხორციელებას თუ გეგმავთ?
- მთა და მიუვალი ადგილები მოვიარეთ. არ დარჩა ოჯახი, რომელსაც მეტ-ნაკლებად, სხვადასხვა სიმძლავრის სადგურები არ ედგას. აქტიურად ვმუშაობთ, რათა გაიზარდოს სიმძლავრე, შეძლონ მაცივრების, ტელევიზორების ჩართვა. მხოლოდ თუშეთშია ისეთი სისტემები, რომელიც მაცივარს ამუშავებენ. მომავალში ვგეგმავთ ქალაქში, ჭაბუა ამირეჯიბის გზატკეცილის განათებას. გვინდა, მთლიანად მზემ უზრუნველყოს ამ ქუჩის განათება. ასევე ვგეგმავთ, თბილისში ერთ-ერთ კლდოვან ადგილას მზის სადგურის განთავსებას, მერიისგან ველოდებით მხარდაჭერას. იმედი მაქვს, ეს პროექტები წარმატებით განხორციელდება.
ბატონი კოტეს ადგილსამყოფელი გაგაოცებთ ულამაზესი გარემოთი - შადრევანი, ყვავილები, ხეხილი, მზის ენერგიით უზრუნველყოფილი სახლი. ახალდამწიფებული მარწყვისა და წიწვოვანი ხეების სურნელი ერთმანეთს სასიამოვნოდ ერწყმის, აქა-იქ კაჭკაჭების დათესილ კაკალს ამოუყვია თავი, თხუთმეტწლიანი ვარდი თმაგაშლილ, შიშველ ქალს წააგავს, აფეთქებული მიხაკები თავმომწონედ იცქირებიან.
ბატონმა კოტემ მეუღლესთან ერთად ხრიოკი ადგილი წალკოტად აქცია. ქალბატონი ნანა ჩხენკელი წლების განმავლობაში უვლიდა, ამრავლებდა, ეფერებოდა, ბურავდა, ჩრდილავდა, გულში იკრავდა, შვილივით უფრთხილდებოდა თითოეულ ნერგს, ძირს, ყვავილს, მცენარეს.
- ძალიან დიდი ეკოლოგიური პრობლემის წინაშე ვდგავართ. დაბინძურებულია გარემო - ჰაერი, წყალი, მიწა. ვფიქრობ, მხოლოდ ჩვენზე, ადამიანებზე, ჩვენს ცნობიერებაზე, შეგნებაზე, პატრიოტიზმზე, პროფესიონალიზმზეა დამოკიდებული, როგორი იქნება დღევანდელი და ხვალინდელი დღე, ჩვენი შვილების მომავალი, ჩვენი ქვეყნის, ჩვენი პლანეტის ბედი.
მაგალითისთვის მინდა მოვიყვანო ვაკის პარკის პრობლემა. ჩვენი ოჯახი ჯანსაღი ცხოვრების წესს მისდევს. ყოველ დილით ვაკის პარკში ვვარჯიშობთ. პარკს მშენებლობები ყოველი მხრიდან უტევენ. მის ტერიტორიაზე ოთხი დაუმთავრებელი, მიტოვებული ნაგებობა დგას. საბავშვო ატრაქციონი თითქმის 5 წელია, ნაომარ ადგილს ჰგავს. ძაღლები გამოჰყავთ სასეირნოდ, თუმცა მათ მიერ დაბინძურებულს არავინ ასუფთავებს... მზრუნველი ხელი აკლია ერთ დროს უმშვენიერეს სივრცეს. რატომ მოვიყვანე ეს მაგალითი? ვფიქრობ, მაქვს ამის მორალური უფლება. ყოველგვარი თავმდაბლობის გარეშე გეტყვით: ჩვენმა ოჯახმა შვიდას კვადრატულ მეტრზე, რომელიც 15 წლის წინ ერთი ხრიოკი ადგილი იყო, გააშენა პატარა ოაზისი - ულამაზესი ყვავილნარი, სადაც მარტო ვარდის (სხვადსხვა ფერის, ფორმის, სურნელის) ორმოცი ბუჩქია, სხვა ყვავილებზე რომ არაფერი ვთქვა. ჩვენს ეზოს ამშვენებს ბილიკები, ტერასები, ყვავილების თაღი, შადრევანი, საბავშვო კუთხე. ადამიანის სულმა და გულმა ზამთარშიც რომ გაიხაროს, ჩვენი ყვავილნარი მარადმწვანეა - ისე გვაქვს შერჩეული დეკორატიული მცენარეების, ყვავილებისა და მწვანე მოლის ჯიშები.
იმავე ფართობზე გაშენებული გვაქვს ხეხილის ბაღი: სხვადასხვა ჯიშის ვაშლი, მსხალი, ატამი, ბალი, ქლიავი, კარალიოკი, უნაბი, თხილი, პიკანი, კაკალი, ფეიხოა, კივი, ზეთისხილი. უგემრიელესი კენკრა: შავი და წითელი მოცხარი, ჟოლო, ხურტკმელი, ხენდრო. გვაქვს პატარა ეკობოსტანი. ჩვენმა შვილებმა და შვილიშვილებმა ნატურალური პროდუქტის ფასი იციან.
ჩვენი სულის ტაძარი, ჩვენი სხეული ოთხი სტიქიის საოცარ ლაბორატორიას წარმოადგენს, ამიტომ განსაკუთრებული დამოკიდებულება გვაქვს მიწასთან, ჰაერთან, ცეცხლთან და წყალთან. ჩვენი სამსახურის სპეციფიკიდან გამომდინარე ხშირად გვიწევს საქართველოს მთიანეთში მოგზაურობა, საიდანაც ჩამოგვაქვს უგემრიელესი წყაროს წყალი. ადამიანის ორგანიზმი 80% წყალია. ამიტომ ძნელი არ არის გააკეთო დასკვნა, რამდენად მნიშვნელოვანია დასალევი წყლის ხარისხი! თუ გავაგრძელებთ ეკოთემას: ჩვენ მზის ენერგიით ვათბობთ წყალს, მზიდან ვიღებთ ელექტროენერგიას, მზის საშრობში ვაშრობთ ჩირს.
ეს არ არის ჩვენი პირველი ეზო-კარი. ბუნების სიყვარული სოხუმში დაიწყო. ეს იყო ზღვისა და ყვავილების სურნელში, სიმწვანეში ჩაფლული ქალაქი-პარკი, ქალაქი-ბაღნარი. სოხუმზე ნოსტალგიის დაძლევაში სწორედ ამჟამინდელი ადგილსამყოფელი გვეხმარება.
მადლობა უფალს ყველაფრისთვის და თქვენც, ვისაც გიყვართ და გაინტერესებთ ჩვენი დედაბუნება.
მერი ბლიაძე
ეს და ბევრი სხვა საინტერესო სტატია ნახეთ ჟურნალ "შინის" ზაფხულის, მე-5 ნომერში, რომელიც უკვე იყიდება.
კომენტარები