"ხე­ე­ბი მგრძნო­ბი­ა­რე­ნი არი­ან. თვა­ლი­სათ­ვის ძნე­ლად შე­სამ­ჩ­ნე­ვია, მაგ­რამ სიყ­ვა­რულს ამ­ჟ­ღავ­ნე­ბენ მა­თი მზრუნ­ვე­ლის, მომ­ვ­ლელ-პატ­რო­ნის მი­მართ... სა­ო­ცარ ძა­ლას იჩე­ნენ დი­დი გრძნო­ბი­თა და სიყ­ვა­რუ­ლით დარ­გუ­ლი ნერ­გე­ბი", - ეს მარ­თ­ლაც სა­ო­ცა­რი სიტყ­ვე­ბი ერთ-ერ­თი ქა­და­გე­ბი­სას წარ­მოთ­ქ­ვა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კა­თო­ლი­კოს-პატ­რი­არ­ქ­მა. თუ მათ გუ­ლის­ყურს მი­ვუგ­დებთ, იქ­ნებ ისიც გაგ­ვახ­სენ­დეს, რომ ოდეს­ღაც, სულ თა­ვი­დან, რო­ცა ედე­მის ბაღ­ში ვცხოვ­რობ­დით, ყვე­ლას გვეს­მო­და ეს ენა, მე­რე კი, რო­ცა ჩვე­ნი ნე­ბით ედე­მი დავ­კარ­გეთ, ეს ცოდ­ნაც დაგ­ვე­კარ­გა. ახ­ლა აღარც ისე კარ­გად ვართ... ჩვენს ეზო­ებ­ში, ან თუნ­დაც კორ­პუ­სე­ბის ციც­ქ­ნა აივ­ნებ­ზე, სა­დაც მი­წას გა­მოქ­ცე­უ­ლე­ბი ვცხოვ­რობთ, ნელ-ნე­ლა მძი­მე ფიქ­რე­ბით

ვით­გ­რუ­ნე­ბით, - აღარც ხე­ებს ვრგავთ, აღარც ყვა­ვი­ლებს, რო­მელ­ზეც დი­ლის ნა­მი ისე ბრწყი­ნავს, რომ მას­თან ნამ­დ­ვი­ლი მარ­გა­ლი­ტი არაფ­რად გეჩ­ვე­ნე­ბა... სა­დაც ჩი­ტე­ბი გა­ლო­ბით გახ­სე­ნე­ბენ, რომ გა­ხუ­ნე­ბუ­ლი ყო­ფის გარ­და არ­სე­ბობს ფე­რა­დი, სი­ცოცხ­ლით სავ­სე ბუ­ნე­ბა, რომ­ლის შვი­ლიც ხარ. ამი­ტო­მაც მას უნ­და მი­ა­შუ­რო მა­ში­ნაც, რო­ცა ძა­ლი­ან წუხ­ხარ, რად­გან ის გა­ნუ­გე­შებს, ან­და რო­ცა ძა­ლი­ან გი­ხა­რია, რად­გა­ნაც ის გა­ი­ზი­ა­რებს შენს დიდ სი­ხა­რულს.

"დი­დი სი­ხა­რუ­ლი­ცა და დი­დი მწუ­ხა­რე­ბაც ადა­მი­ანს გან­სა­კუთ­რე­ბულ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში აყე­ნებს: ამ გრძნო­ბის გა­მო­ხატ­ვის ერთ-ერთ სიმ­ბო­ლოდ უნ­და იქ­ცეს ხე­ე­ბის დარ­გ­ვა. ვფიქ­რობთ, ცალ­კე უნ­და გა­მო­ი­ყოს ად­გი­ლი, სა­დაც ყვე­ლა­ზე ბედ­ნი­ე­რი ადა­მი­ა­ნე­ბი, - ახალ­და­ქორ­წი­ნე­ბუ­ლი წყვი­ლე­ბი და ახალ­და­ბა­დე­ბუ­ლი ბავ­შ­ვე­ბის მშობ­ლე­ბი დარ­გა­ვენ ნერ­გებს, მათ­თ­ვის ამ მე­ტად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი და გა­მორ­ჩე­უ­ლი დღის აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად", - ამა­საც ჩვე­ნი პატ­რი­არ­ქი გვე­უბ­ნე­ბა. თა­ვად მან ამ ოცი წლის წინ სა­კუ­თა­რი ხე­ლით დარ­გო კვი­პა­რო­სე­ბი სა­პატ­რი­არ­ქოს ბაღ­სა და ორან­ჟე­რე­ა­ში. დღეს ბაღ­სა და ორან­ჟე­რე­ას ბევ­რი სტუმ­რობს და იქი­დან სულ სხვა ადა­მი­ა­ნი გა­მო­დის. ამ სიმ­შ­ვი­დის "კუნ­ძულ­ზე" შე­უძ­ლე­ბე­ლია იმა­ზე ფიქ­რი, რომ გარ­შე­მო არ­სე­ბობს ხმა­უ­რი, ჩხუ­ბი, და­ვა და მტვე­რი...

- სხვა­გა­ნაც მი­ნა­ხავს 20 წლის კვი­პა­რო­სე­ბი, მაგ­რამ არ­სად ასე მა­ღა­ლი... რო­გორ ზრდით?! - ვე­კითხე­ბი სა­პატ­რი­არ­ქოს დე­კო­რა­ტი­უ­ლი მე­ბა­ღე­ო­ბის სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი კო­ლე­ჯის დი­რექ­ტო­რის მო­ად­გი­ლე დე­და თეკ­ლეს.
- მოვ­ლით, - მპა­სუ­ხობს ღი­მი­ლით, - თუმ­ცა მოვ­ლა­ზე მე­ტად უწ­მინ­დე­სის ლოც­ვა-კურ­თხე­ვა ზრდის. იცით, დარ­გ­ვი­სას ეუბ­ნე­ბა ხოლ­მე, - "გა­ი­ხა­რე და გა­მა­ხა­რე!" ისე ელა­პა­რა­კე­ბა, რო­გორც ცოცხალს. შე­მოდ­გო­მით, რო­ცა მცე­ნა­რე­ებ­მა უნ­და და­ი­ძი­ნონ, ასე ლო­ცავს: "მშვი­დო­ბით და­ი­ძი­ნე და გა­ზაფხულ­ზე მშვი­დო­ბით გა­იღ­ვი­ძე­ო"...

ეს ბა­ღი სავ­სეა ეგ­ზო­ტი­კით და სი­ლა­მა­ზით. ვინც იცის, რომ უწ­მინ­დესს მცე­ნა­რე­ე­ბი უყ­ვარს, ჩუქ­ნის. მე­რე აქ ვრგავთ და ძა­ლი­ან მა­ლე ეგუ­ე­ბი­ან ამ მი­წას, ლაღ­დე­ბი­ან. ერ­თ­მა­ნეთ­თან ძა­ლი­ან ახ­ლოს და ჰარ­მო­ნი­უ­ლად ცხოვ­რო­ბენ სხვა­დას­ხ­ვა ჯი­შის ყვა­ვი­ლე­ბი და ხე­ე­ბი, ყვე­ლას თა­ვი­სი წი­ლი მზე ჰყოფ­ნის.

- ალ­ბათ იმი­ტომ, რომ მომ­ვ­ლელ­მა მა­თი ენა იცის. იცის, რო­მელ მცე­ნა­რეს რო­მე­ლი მცე­ნა­რე მოს­წონს და უყ­ვარს...
- ამას ჩვენ სა­პატ­რი­არ­ქოს დე­კო­რა­ტი­ულ კო­ლეჯ­ში ვას­წავ­ლით, რო­გორც ორი ადა­მი­ა­ნი არ ჰგავს ერ­თ­მა­ნეთს, ისე არ ჰგვა­ნან ერთმანეთს მცე­ნა­რე­ე­ბი: ზო­გი ჩრდი­ლის მოყ­ვა­რუ­ლია, ზო­გი - მზის, ზო­გი - ნეს­ტის... ზო­გი გა­მორ­ჩე­უ­ლია და ზო­გიც - ჩუ­მი და უპ­რე­ტენ­ზიო... მა­გა­ლი­თად, ჩვე­ნი ბა­ღის მშვე­ნე­ბას, 300-წლო­ვან ზე­თის­ხი­ლებს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მოვ­ლა არ სჭირ­დე­ბა, ჩვე­უ­ლებ­რივ, კირ­ქ­ვი­ან ნი­ა­დაგ­ზეც მშვე­ნივ­რად ხა­რო­ბენ, უპ­რე­ტენ­ზი­ოდ, ისე, რო­გორც თა­ვი­ანთ სამ­შობ­ლო­ში, სა­ბერ­ძ­ნეთ­ში...

- ეს ბევრს აინ­ტე­რე­სებს, - უწ­მინ­დე­სის სიყ­ვა­რუ­ლი­თა და კურ­თხე­ვით, ჩვენ­თან ჩა­მო­ი­ტა­ნეს რამ­დე­ნი­მე მრა­ვალ­სა­უ­კუ­ნო­ვა­ნი ზე­თის­ხი­ლის ხე, მათ შო­რის ერ­თი რუს­თა­ვე­ლის პროს­პექ­ტ­ზე, ქა­ლა­ქის მტვერ­სა და გა­მო­ნა­ბოლ­ქ­ვ­შიც გა­ლაღ­და. ასე რო­გორ ხდე­ბა? ცოცხა­ლი არ­სე­ბა, რო­მელ­საც მშობ­ლი­ურ მი­წა­ში 300-400 წე­ლი­წა­დი აქვს გა­ტა­რე­ბუ­ლი, სულ სხვა, უცხო მი­წას ასე ად­ვი­ლად რო­გორ ეგუ­ე­ბა?
- ამის ოს­ტა­ტე­ბი სა­ბერ­ძ­ნეთ­ში არი­ან. ზე­თის­ხი­ლი იმ ასაკს რომ მი­აღ­წევს, როცა მსხმო­ი­ა­რო­ბა უკ­ვე ნაკ­ლე­ბი აქვს, თა­ვის ფეს­ვი­ან-მი­წი­ა­ნად იღე­ბენ, უზარ­მა­ზარ კონ­ტე­ი­ნე­რებ­ში რგა­ვენ და სხვა­გან მი­აქვთ. ასე ეხ­მა­რე­ბა თა­ვი­სი მი­წა სხვას­თან შე­გუ­ე­ბა­ში. ჩვე­ნი ზე­თის­ხი­ლე­ბი კი ახ­ლაც მსხმო­ი­ა­რო­ბენ, ვკრეფთ და მა­რი­ნად­საც ვამ­ზა­დებთ.

- პრე­ტენ­ზი­უ­ლი რო­მე­ლი მცე­ნა­რეა?
- ვარ­დი. ის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია და გან­სა­კუთ­რე­ბულ მოვ­ლასაც მო­ითხოვს, თან - ყო­ველ­დღი­ურს. სხვებ­თან თა­ნაცხოვ­რე­ბა არ მოს­წონს, სულ გარ­შე­მო უნ­და უარო, დამ­ჭ­კ­ნა­რი ყვა­ვი­ლე­ბი რომ შე­ა­ტო­ვო, ისიც ძა­ლას აც­ლის. ჩვე­ნი მე­ბა­ღე­ე­ბიც დი­ლა­ად­რი­ა­ნი­დან უვ­ლი­ან ვარ­დებს... ისე კი, და­ხედ­ვა ყვე­ლა მცე­ნა­რეს უნ­და. რაც მეტ დროს ატა­რებ ბაღ­ში, მით უფ­რო უკე­თე­სი და ლა­მა­ზი ხდე­ბა.

- უწ­მინ­დე­სი ალ­ბათ ყო­ველ­დღე და­დის ბაღ­ში...
- ყო­ველ­დღე. ის ყვე­ლას ცოცხა­ლი­ვით ესა­უბ­რე­ბა. ერ­თხელ და­ა­ვა­დე­ბუ­ლი მცე­ნა­რე მო­საჭ­რე­ლი გაგ­ვიხ­და... უწ­მინ­დეს­მა თქვა: "მი­ვე­დი, მად­ლო­ბა გა­და­ვუ­ხა­დე, რომ ამ­დენ ხანს გვემ­სა­ხუ­რა და მო­ვუ­ბო­დი­შე, უნ­და მოგ­ჭ­რათ-მეთ­ქი".

- სულ რამ­დე­ნი­მე მეტ­რ­ში ქა­ლა­ქის ხმა­უ­რი­ა­ნი ტრა­საა, აქ კი ყვე­ლა­ფე­რი ხა­ს­ხა­სებს...
- კა­ცის ხელ­სა და სიყ­ვა­რულს სი­ცოცხ­ლის მი­ნი­ჭე­ბა ყვე­ლაფ­რის­თ­ვის შე­უძ­ლია. თან მიკ­როკ­ლი­მა­ტიც გვეხ­მა­რე­ბა, - მცე­ნა­რე თუ გინ­და ლა­ღობ­დეს, მუ­დამ არც მზის გულ­ზე უნ­და იყოს, არც ჩრდილ­ში, არც გა­მუდ­მე­ბუ­ლი ქა­რი უნ­და აწუ­ხებ­დეს. ჩვენს ბაღ­ში კი სწო­რედ ისე­თი მიკ­როკ­ლი­მა­ტია, რომ ამ ყვე­ლაფ­რის­გან და­ცუ­ლია...

- ალ­ბათ შო­ში­ე­ბიც იმი­ტომ ცხოვ­რო­ბენ თქვენ­თან... ბევ­რი შო­ში­ის "სახ­ლი" გიდ­გათ... ეს მყუდ­რო, თბილ გა­რე­მოს ქმნის. თით­ქოს, შენც "შინ" ხარ...
- მარ­თ­ლა ძა­ლი­ან ბევ­რი მგა­ლო­ბე­ლი გვყავს. მგა­ლო­ბე­ლი ფრინ­ვე­ლი ყვე­ლა ბაღს სჭირ­დე­ბა და უხ­დე­ბა... ასე­თი სახ­ლე­ბი იყი­დე­ბა და თა­ვის ბაღ­ში ყვე­ლას შე­უძ­ლია, მგა­ლობ­ლებს ასე­თი ბუ­დე მო­უწყოს...

- ამ ბაღს ძა­ლი­ან უხ­დე­ბა ქვის სკა­მიც.
- ქვე­ბი, მათ შო­რის დე­კო­რა­ტი­უ­ლი, ყვე­ლა ბა­ღის მშვე­ნე­ბაა. დე­კო­რა­ტი­უ­ლი ქვე­ბი მდი­ნა­რე­თა ნა­პი­რე­ბი­დან არის მო­ტა­ნი­ლი და დი­დი გულ­მოდ­გი­ნე­ბით შერ­ჩე­უ­ლი ფე­რე­ბით, სი­ლა­მა­ზით...

- ამ ბა­ღის სი­ლა­მა­ზის აღ­სა­წე­რად სიტყ­ვე­ბი მარ­თ­ლაც არ გე­ყო­ფა - სხვა­დას­ხ­ვა ფორ­მის ზე­თის­ხი­ლის ხე­ე­ბი, ვერ­ცხ­ლის­ფე­რი ნაძ­ვე­ბი, ულა­მა­ზე­სი უთხო­ვა­რი, ნე­კერ­ჩხა­ლი, არ­ყის ხე, კა­მე­ლი­ე­ბი, ჰორ­ტენ­ზი­ე­ბი, ჯუ­ჯა ფიჭ­ვე­ბი...
- ბრო­წე­უ­ლე­ბი, იები, ტი­ტე­ბი, ვარ­დე­ბი... ერ­თი რომ ყვა­ვი­ლო­ბას ამ­თავ­რებს, მე­ო­რე მა­შინ იწყებს აყ­ვა­ვე­ბას. მა­ი­სის ბო­ლო გარ­და­მა­ვა­ლია, ამ დროს ად­რე­ულ გა­ზაფხულ­ზე მოყ­ვა­ვი­ლე მცე­ნა­რე­ე­ბი ჭკნე­ბა და აყ­ვა­ვე­ბას იწყებს სა­ზაფხუ­ლო მცე­ნა­რე­ე­ბი... მა­ი­სის და­საწყის­ში აქ სხვა­დას­ხ­ვა ფე­რის ტი­ტე­ბი ბრდღვი­ა­ლებ­დ­ნენ... ახ­ლა მათ ბოლ­ქ­ვებს ამო­ვი­ღებთ, შე­ვი­ნა­ხავთ და სხვა სა­ზაფხუ­ლო ყვა­ვი­ლებს დავ­რ­გავთ, გა­ზაფხულ­ზე კი ისევ ტი­ტებს მი­ვუბ­რუნ­დე­ბით... ახ­ლა ყვა­ვი­ლო­ბას იწყებს ბრო­წე­უ­ლე­ბიც - ულა­მა­ზე­სი, ხას­ხა­სა წი­თე­ლი ყვა­ვი­ლი მწვა­ნე ფონ­ზე ენი­თა­უ­წერ­ლად მშვე­ნი­ე­რია.

- რით კვე­ბავთ მცე­ნა­რე­ებს?
- გა­დამ­წ­ვა­რი ნა­კე­ლით. ჩვენს ბაღს ძი­რი­თა­დად ამ ბუ­ნებ­რი­ვი სა­შუ­ა­ლე­ბით ვა­ხა­რებთ და ვა­ლა­ღებთ... ნა­კე­ლის შე­მოყ­რა თი­თო­ე­ულ მცე­ნა­რეს წე­ლი­წად­ში ერ­თხელ მა­ინც სჭირ­დე­ბა. ვარ­დე­ბი კი ორ­ჯერ ითხო­ვენ ასეთ კვე­ბას - მათ გა­დამ­წ­ვარ ნა­კელს გა­ზაფხულ­ზე და შე­მოდ­გო­მის მი­წუ­რულს ვუყ­რით გარ­შე­მო, - მითხ­რა დე­და თეკ­ლემ და კარამდე მი­მა­ცი­ლა, მას­თან ერ­თად კი - ედემ­მა, სა­დაც ჩვე­ნი სუ­ლი­ე­რი მა­მის ხე­ლით დარ­გულ-ნა­ფე­რე­ბი მცე­ნა­რე­ე­ბი ლა­ღობ­ენ. მათ შო­რის კი ორან­ჟე­რე­ი­დან გა­ზაფხუ­ლის მზის საც­ქერ­ლად ბაღ­ში გა­მო­ტა­ნილ­ნიც... კა­რიბ­ჭეს­თან, 400-წლო­ვა­ნი ზე­თის­ხი­ლის ძირ­ში მი­ყურ­სუ­ლი გე­დე­ბის ქან­და­კე­ბები სი­ცოცხ­ლის ამ ზე­იმს თით­ქოს თა­ვა­დაც გა­ე­ცოცხ­ლე­ბინა. ალ­ბათ ამი­ტო­მაც უნ­და ეცა­დო, რა­ღაც მსგავ­სი გა­ა­კე­თო - ერ­თი ხე დარ­გო, ერ­თი ყვა­ვი­ლი გა­ა­ხა­რო... ანუ, რო­გორც დე­და თეკ­ლე ამ­ბობს, - უნ­და აღ­დ­გეს ის ბა­ლან­სი, რაც ღმერ­თ­მა სა­მოთხე­ში შექ­მ­ნა. უფალმა ადამს სა­მოთხის ბა­ღის მოვ­ლა და­ა­ვა­ლა, მაგ­რამ მან ყვე­ლა­ფე­რი და­კარ­გა, ამი­ტომ ბუ­ნე­ბას­თან კავ­ში­რი უნ­და აღ­დ­გეს. ეს არის ღმერ­თ­თან მი­ახ­ლე­ბის, ურ­თი­ერ­თო­ბის ერთ-ერ­თი სა­შუ­ა­ლე­ბა. ღმერ­თ­მა ყვე­ლა­ფე­რი მოგ­ვ­ცა, ჩვენ კი ვა­ნად­გუ­რებთ. მცე­ნა­რე­ე­ბი გად­მოგ­ვცე­მენ სა­ო­ცარ ენერ­გი­ას, გვა­ნი­ჭე­ბენ სი­ლა­მა­ზის აღ­ქ­მის უნარს. დარ­გ­ვის შემ­დეგ დგა­ხარ და ელო­დე­ბი, რო­დის გა­იზ­რ­დე­ბა, რო­დის აყ­ვავ­დე­ბა, მოძ­ლი­ერ­დე­ბა... ელო­დე­ბი ისე, რო­გორც ცოცხა­ლი არ­სე­ბის ნა­მოქ­მე­დარს, რად­გან ის მარ­თ­ლაც ცოცხა­ლია...

ეთერ ერა­ძე